طبق آیات قرآن کریم ، مقام امامت برتر از مقام نبوّت است. خداوند متعال می فرماید: « وَ إِذِ ابْتَلى‏ إِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّیتی‏ قالَ لا ینالُ عَهْدِی الظَّالِمینَ ـــــ (به خاطر آورید) هنگامى را که خداوند، ابراهیم را با کلمات گوناگونى آزمود ؛ و او به خوبى از عهده ی این آزمایشها برآمد. خداوند به او فرمود: «من تو را امام و پیشواى مردم قرار دادم» ابراهیم عرض کرد: «از دودمان من(نیز امامانى قرار بده!)» خداوند فرمود: «پیمان من، به ستمکاران نمى‏رسد». (البقرة:124)
طبق این آیه ی شریفه حضرت ابراهیم (ع) در حالی که نبوّت داشت ، امام نبود. لذا بعد از گذراندن امتحاناتی لیاقت برای مقام امامت را پیدا نمود و خداوند متعال او را به مقام امامت منصوب نمود.

« عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یقُولُ إِنَّ اللَّهَ اتَّخَذَ إِبْرَاهِیمَ عَبْداً قَبْلَ أَنْ یتَّخِذَهُ نَبِیاً وَ اتَّخَذَهُ نَبِیاً قَبْلَ أَنْ یتَّخِذَهُ رَسُولًا وَ اتَّخَذَهُ رَسُولًا قَبْلَ أَنْ یتَّخِذَهُ خَلِیلًا وَ إِنَّ اللَّهَ اتَّخَذَ إِبْرَاهِیمَ خَلِیلًا قَبْلَ أَنْ یتَّخِذَهُ إِمَاماً فَلَمَّا جَمَعَ لَهُ الْأَشْیاءَ وَ قَبَضَ یدَهُ قالَ لَهُ یا إِبْرَاهِیمُ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً فَمِنْ عِظَمِهَا فِی عَینِ إِبْرَاهِیمَ قالَ یا رَبِّ وَ مِنْ ذُرِّیتِی قالَ لا ینالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ ـــــــــ

امام صادق علیه السّلام فرمود خداوند ابتدا ابراهیم را به عنوان بنده ی خود انتخاب نمود ، قبل از اینکه پیامبرش قرار دهد. و او را به مقام نبوّت رساند قبل از اینکه مرتبه رسالت به او ببخشد ؛ و او را رسول خود قرار داد قبل از اینکه به عنوان خلیل و دوست او را برگزیند ؛ و او را خلیل خود انتخاب کرد قبل از اینکه امام قرارش دهد. وقتى این مقامها برایش آماده گردید به او خطاب نمود که من قرار دهنده ی تو هستم به عنوان امام. ابراهیم که متوجّه عظمت مقام امامت بود گفت: پروردگارا ! از ذرّیه ی‏ من نیز . خداوند فرمود: عهد من به ظالمین نمی رسد» (بحار الأنوار ، ج‏25 ،ص206 )
مطلب دیگر که باید به آن توجّه داشت این است که برتری ائمه (ع) بر انبیاء سلف ، صرفاً به جهت امامت آنها نبوده ؛ چرا که برخی انبیاء نیز مقام امامت را داشته اند. برتری این بزرگواران به سبب درجه ی وجودی آنها در اصل خلقتشان می باشد. چرا که طبق روایات ، اوّل مخلوق خدا ، نور وجود رسول الله (ص) بوده و نور امیر المومنین (ع) از نور رسول خدا (ص) جدا شده و نور فاطمه زهرا (س) از نور علی (ع) منفک شده و نور امام حسن و امام حسین (ع) بعد از ایشان آفرینش یافته و نور ائمه ی دیگر نیز از بعد از نور این بزرگواران خلقت یافته و نور انبیاء به ترتیب مقامشان بعد ائمه (ع) پدیدار شده است.
ــ شواهد این حقیقت در روایات اهل سنّت
نبی اکرم(ص) فرمودند: « کان الناس من شجر شتى ، و کنت انا و على من شجرة واحدة. ـــــ مردم همه از درخت دیگری هستند ولی من و علی از درخت واحدی هستیم.» (لسان المیزان ، ابن حجر ، ج3 ، ص180)
و فرمودند: « خلقت من نور الله عز و جل و خلق أهل بیتی من نوری، و خلق مُحبّوهم من نورهم، و سائر الناس فی النار ــــ من از نور خدا آفریده شده ام و اهل بیت من از من خلقت یافته اند و دوستداران آنها نیز از نور ایشان آفرینش یافته اند و سایر مردم در آتشند.» (ینابیع الموده ، قندوزی حنفی ، ج1 ، ص46)

ــ شواهد این حقیقت در روایات شیعه
« ابو سعید خدری گوید: نزد رسول الله ـ صلى الله علیه و آله ـ نشسته بودیم در این هنگام مردی رو به حضرت نموده گفت: یا رسول الله مرا خبر ده از قول خدای عزّ و جلّ به ابلیس که فرمود:« أَسْتَکْبَرْتَ أَمْ کُنْتَ مِنَ الْعالِینَ ــــ ای ابلیس آیا گردنکسی کردی یا از عالی مقامان بودی؟ » ؛ یا رسول الله چه کسانی هستند اینان که برتر از ملائک مقرّب می باشند؟ رسول الله (ص) فرمودند : ایشان من و علی و فاطمة و حسن و حسین هستیم ، ما در سراپرده های عرش تسبیح خدا می کردیم و ملائک به تسبیح ما تسبیح می گفتند ، دو هزار سال قبل از خلقت آدم . پس چون خدا آدم را آفرید امر نمود ملائک را که بر او سجده نمایند و ملائک مأمور به سجده نشدند مگر به خاطر ما پس ملائک همگی سجده کردند مگر ابلیس که از سجده خود سر باز زد. پس خداوند تبارک و تعالى فرمود : یا إِبْلِیسُ ما مَنَعَکَ أَنْ تَسْجُدَ لِما خَلَقْتُ بِیدَی أَسْتَکْبَرْتَ أَمْ کُنْتَ مِنَ الْعالِینَ. ـــــ گفت: اى ابلیس! چه چیز مانع تو شد که بر مخلوقى که با قدرت خود او را آفریدم سجده کنى؟! آیا تکبّر کردى یا از برترینها بودى؟!» (البرهان فی تفسیر القرآن، ج‏4، ص: 684 )

« جابر بن عبد اللَّه در تفسیر آیه:« کُنْتُمْ خَیرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ » نقل کرده که پیامبر اکرم (ص) فرمودند: اوّل چیزى که خداوند آفرید نور من بود که از نور خود به وجود آورد و از جلال و عظمت خویش جدا کرد. شروع به طواف قدرت نمود تا در هشتاد هزار سال به جلال عظمت رسید در این موقع براى تعظیم خدا به سجده شد ؛ از آن نور ، نور علی‏ جدا گردید. نور من محیط بر عظمت بود و نور علی محیط بر قدرت. آنگاه خدا عرش و لوح و خورشید و نور روز و نور چشم‏ها و عقل و معرفت و دیده‏هاى مردم و گوش‏ها و دلهاى آنها را از نور من آفرید و نور من از نور او جدا شده بود. ماییم اوّلین و آخرین و سبقت گیرندگان و تسبیح کنندگان و ماییم شافعین و ما کلمة اللَّه و برگزیدگان او و دوستانش و ماییم وجه اللَّه و جنب اللَّه (همسایگان خدا ) و دست راست خدا و ماییم امناء اللَّه و ماییم خزانه داران وحى خدا و ماییم خادمان غیب خدا و ماییم معدن تنزیل و معنى تأویل و جبرئیل در خانه‏هاى ما فرود مى‏آید و ما جایگاه قدس خدا و چراغ‏هاى حکمت و کلیدهاى رحمت و سرچشمه‏هاى نعمت و شرف امّت و پیشوایان برجسته و نوامیس عصر و دانشمندان روزگار و سرور بندگان و زمامدار جهان و فرمانبردار و ولایتمدار و پشت و پناه آنها و ساقى و حافظ و راه نجات براى آنهاییم . ماییم راه و سلسبیل و ماییم راه پایدار و طریق مستقیم. هر که به ما ایمان آورد به خدا ایمان آورده و هر که انکار ما را کند انکار خدا را کرده و کسى که در باره ی ما شک کند به خدا شک کرده کسى که عارف به ما باشد عرفان به خدا دارد و هر که به ما پشت کند به خدا پشت کرده و مطیع ما مطیع خداست ؛ ما وسیله به سوى خداییم و رساننده به رضوان اوییم عصمت و خلافت و هدایت متعلق به ماست. نبوت و امامت و ولایت در میان ماست. ما معدن حکمت و دروازه ی رحمت و درخت عصمت و کلمه ی تقوى و مثل اعلى و حجّت عظمی و دستگیره ی محکم می باشیم که هر کس به آن چنگ زند نجات مى‏یابد» (بحارالأنوار ، ج‏25 ،ص21 )
« ابو حمزه ثمالى از حضرت باقر علیه السّلام نقل می کند که فرمودند: خداوند یکتا بود در وحدانیت خویش ؛ آنگاه تکلّم نمود به کلمه‏اى که نورى شد ؛ از آن نور ، محمّد و علی و عترتش را آفرید. بعد تکلّم نمود به کلمه ی دیگرى ، که به صورت روحى درآمد ؛ آن روح را در نور قرار داد و ساکن بدنهاى ما گردانید به همین جهت ما روح اللَّه و کلمه ی او هستیم. به وسیله ی ما از خلق خود در حجاب فرا گرفت پیوسته . پس در سایه ی عرش سبز و خرّم مشغول به‏ تسبیح و تقدیس بودیم آن زمان که نه خورشید و نه ماه بود و نه چشمى که به هم زده شود. سپس شیعیان ما را آفرید و شیعه را به این نام نامیده‏اند چون از شعاع نور ما آفریده شده‏اند.» (بحار الأنوار ، ج‏25 ،ص24 )
در این روایت تمام انبیاء و اوصیاء و جمیع ملائک و تمام اهل بهشت در تمام زمانها ، جزء شیعیان اهل بیت (ع) شمرده شده اند.
توضیح اجمالی:
اوّل حقیقتی که از ذات خداوندی ظاهر شد ، نور وجود بود که سرتاسر عالم را روشن ساخته است و بدون وجود هیچ موجودی ظهور نخواهد داشت ؛ لذا از آن حقیقت وجودی تعبیر به نور خدا شد. این حقیقت ، مرتبه ، مرتبه تنزّل یافت و در هر مرتبه به صورتهایی چون عرش و کرسی و هفت آسمان و ملائک و ... ظاهر شد ؛ و از جمله به صورت آدم در آمد. لذا آدم (ع) حامل آن نور وجود بود و ظهور این حقیقت در او بیش از همه ی موجودات بود ؛ لذا او خلیفة الله شد و بعد از او هر که حامل حدّ بالایی از این نور بود به نبوّت و وصایت می رسید. امّا در بین موجودات عالم هیچ موجودی نیست که با آن نور وجود اتّحاد تامّ و کامل داشته باشد جز چهارده معصوم. لذا از این نور واحد که سرتاسر عالم را پر نموده تعبیر می شود به نور چهارده معصوم. البته فهم دقیق و عمیق این حقیقت برای کسانی که طریقه ی برهان عقلی و منازل باطن را نپیموده و با نور وجود آشنا نشده اند در حدّ بالایش ممکن نیست ، اگر چه هر کس به مقدار خود بویی از این احادیث شریف استشمام می کند.
لذا اینکه فرمودند چهارده معصوم قبل از همه ی موجودات خلق شده اند منظور آن وجود ساری و نوری است که این چهارده تن به واسطه ی اتّصال تامّشان با آن حقیقت ، خود را مقدّم بر کلّ موجودات معرّفی نموده اند ؛ و البته مراد از تقدّم در اینجا تقدّم وجودی و رتبی است نه تقدّم زمانی ؛ چون زمان تنها اختصاص به عالم مادّه دارد و وجود مادّی و زمانی حضرت آدم (ع) قبل از همه ی انسانها آفریده شده است ؛ امّا در همان زمان که آدم آفریده می شد آن حقیقت نوری حضور داشت و اساساً فیض وجود از طریق او به آدم رسید.